Stanisław Moniuszko - Patron Szkoły

Słynny polski kompozytor, dyrygent, ur. 5 V 1819 r. w Ubielu k. Mińska Litewskiego - zm. 4 VI 1872 r. w Warszawie. Po odbyciu wyższych studiów muzycznych w Berlinie, w latach 1840-1857 mieszkał i działał w Wilnie, wybitnie przyczyniając się do ożywienia wileńskiego środowiska muzycznego. W 1842 r. starał się o stanowisko dyrygenta orkiestry teatrów cesarskich w Petersburgu. W 1847 r. przygotował i poprowadził montaż estradowy najwcześniejszej wersji „Halki”. Od około 1850 r. sporadycznie dyrygował przedstawieniami operowymi w teatrze wileńskim, a także podczas wyjazdów tego teatru do innych miast. W 1854 r. w Wilnie dyrygował premierą dwuaktowej „Halki”. Komponował w tym czasie ilustracje muzyczne do sztuk teatralnych, m.in. do „Sabaudki, czyli Błogosławieństwa matki” i „Kaspra Hausera”.

W 1858 r. przeniósł się na stałe do Warszawy, gdzie po sukcesie „Halki” wzbogaconej muzycznie i rozbudowanej do czterech aktów, zaproponowano mu stanowisko pierwszego dyrygenta z tytułem dyrektora opery Warszawskich Teatrów Rządowych. Stanowisko to objął 1 VIII 1858 r. (nominacja z dnia 9 X 1858 r.) i piastował je (obok Jana Quattriniego) do końca życia. Na scenie Teatru Wielkiego prowadził przede wszystkim swoje opery, a więc: „Flisa” (1858), „Hrabinę” (1860), „Verbum nobile” (1861), „Straszny dwór” (1865), „Parię” (1869); sporadycznie także przedstawienia innych oper: „Haydée”, „Koń spiżowy”, „Zampa”, „Kady”, „Antreprener”, „Traviata”, „Wolny strzelec” i operetek: „Pierwszy dzień szczęścia”, „Sinobrody”.

Jego twórczość kompozytorska dla teatru była rozległa i miała zasadnicze znaczenie dla rozwoju opery polskiej. Komponował nie tylko opery poważne, ale także komiczne, operetki i wodewile („Nocleg w Apeninach”, „Ideał”, „Karmaniol”, „Loteria”, „Nowy Don Kiszot”, „Bettly”, „Jawnuta”; muzykę do baletów („Figle szatana”, „Libella, albo Zemsta owadu”, „Monte Christo”); fragmenty baletowe, uwertury do sztuk i oper („Fedra” Racine’a, „Hamlet”
i „Kupiec wenecki” Szekspira, „Koń spiżowy” Aubera, „Wesołe kumoszki
z Windsoru” Nicolaia). Był twórcą kantaty „Widma” — muzyki do II cz. „Dziadów” Adama Mickiewicza. Od 1865 r. dyrygował „Widmami” na estradach Lwowa, Warszawy, Wilna, Krakowa. Od 1866 r. wykładał w Warszawskim Instytucie Muzycznym.

Stanisław Moniuszko - kalendarium życia

1819
5 maja w Ubielu koło Mińska przyszedł na świat Stanisław Moniuszko, jako jedyne dziecko Czesława i Elżbiety Madżarskiej.

1824
Pierwszym nauczycielem muzyki 5-letniego chłopca jest matka, a pierwszą książką „Śpiewy historyczne” Niemcewicza, wierszowany podręcznik historii ojczystej.

1825
Początkowe nauki pobiera w majątku wuja Korsaka, gdzie guwernerem jego i dwojga kuzynów - Albiny i Edmunda, jest Jakub Jagiełło, kolega Adama Mickiewicza z okresu studiów wileńskich.

1827
Rodzina Moniuszków przenosi się do Warszawy, by zapewnić synowi i młodym Korsakom możliwość dalszego kształcenia. Zamieszkali na Żoliborzu.

1828
Przeprowadzka na Krakowskie Przedmieście do Pałacu Staszica. Pod kierunkiem prywatnych nauczycieli Staś przygotowuje się do czwartej klasy Szkoły Pijarów. Jednocześnie uczy się muzyki u młodego organisty Augusta Freyera. Pobyt w Warszawie okaże się niezwykle ważny dla rozwoju muzycznego i kształtowania się zainteresowań chłopca. Zetknął się wtedy po raz pierwszy z polską muzyką ludową, która w latach późniejszych tak silnie zabrzmi w jego utworach.

1830
Pogorszenie się sytuacji finansowej Czesława Moniuszki powoduje przeniesienie się rodziny z Warszawy do Mińska.

1831
Stanisław rozpoczyna naukę w polskim gimnazjum w Mińsku, które opuszcza trzy lata później, po ukończeniu klasy szóstej. Oficjalnym powodem są względy zdrowotne, istotniejszą jednak przyczyną jest zapewne fakt przekształcenia gimnazjum na rosyjskie. Kształci się odtąd w domu, zrazu pod kierunkiem stryja Kazimierza, a po jego śmierci samodzielnie.

1836
Razem ze stryjem Aleksandrem wyjeżdża na kilka miesięcy do Wilna, gdzie każdą wolną chwilę spędza w operze słuchając dzieł Belliniego, Mozarta, Rossiniego i Webera. Poznaje młodszą o rok Aleksandrę Müllerównę, z którą wkrótce zaręcza się.

1837
Wyjeżdża do Berlina na trzyletnie studia muzyczne. Uczy się pod kierunkiem Karola Fryderyka Rungenhagena, ówczesnego dyrektora berlińskiej Singakademie.

1838
Ukazują się drukiem „Trzy śpiewy” do słów Adama Mickiewicza („Sen”, „Niepewność”, „Moja pieszczotka”) wydane przez berlińską firmę Bote und Bock. Są to pierwsze drukowane utwory młodego kompozytora. W okresie studiów berlińskich powstają: Kwartet smyczkowy nr 1 dedykowany później Józefowi Elsnerowi i Kwartet smyczkowy nr 2 oraz operetki: „Nocleg w Apeninach” i „Nowy Don Kiszot czyli Sto szaleństw” obie do słów Aleksandra Fredry.

1840
Po powrocie do Wilna żeni się z Aleksandrą Müllerówną. Młodzi zamieszkują w domu Müllerów przy ul. Niemieckiej 3. Moniuszko obejmuje posadę organisty w kościele Św. Jana, posiadającym najpiękniejsze na Litwie organy. Wkrótce występuje tu z dwoma koncertami. Powstają dwie dwuaktowe operetki do słów Oskara Milewskiego: „Ideał” i „Karmaniol czyli Francuzi lubią żartować”.

1842
Wyjeżdża po raz pierwszy do Petersburga, gdzie spodziewa się otrzymać stanowisko odpowiadające jego aspiracjom artystycznym. Starania te kończą się jednak fiaskiem. Wraca do Wilna i kontynuuje pracę organisty oraz udziela prywatnych lekcji muzyki. Zaprzyjaźnia się z Władysławem Syrokomlą, Aleksandrem Walickim, Edwardem Ilcewiczem i Alfredem Römerem. Powstaje opera „Sielanka” do libretta Wincentego Marcinkiewicza oraz „‘fraszka’ Loteria” do słów Milewskiego.

1844
Ukazuje się pierwszy „Śpiewnik domowy” w litografii A. Klukowskiego, w którym znalazły się m. in. takie pieśni, jak: „Świtezianka” Mickiewicza, „Panicz i dziewczyna” Odyńca i „Dziad i baba” Kraszewskiego. Moniuszko skomponował ogółem 278 pieśni, w tym 268 zawarł w dwunastu „Śpiewnikach domowych”, z których sześć wydano za życia kompozytora, a sześć po jego śmierci.

1846
Kompozytor przybywa do Warszawy, aby z dyrekcją Opery omówić wystawienie „Loterii”. Wykonane jeszcze w tym samym roku dzieło zyskuje przychylną opinię krytyków warszawskich. Również w Warszawie poznaje Moniuszko Włodzimierza Wolskiego, od którego otrzymuje libretto „Halki”.

1847
W Wilnie powstaje pierwsza, dwuaktowa wersja „Halki”.

1848
Pierwsze estradowe wykonanie „Halki” ma miejsce w sali Müllerów w Wilnie. Powstają dwie kantaty: „Milda” i „Nijoła”, obie na głosy solowe i chór mieszany z towarzyszeniem orkiestry do słów z Witoloraudy Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz uwertura fantastyczna „Bajka” („Conte d’hiver”).

1849
Druga podróż do Petersburga, tym razem jest owocna w sukcesy artystyczne i towarzyskie. Koncerty kompozytorskie spotykają się z niezwykle przychylną opinią i powodzeniem. Szczególne uznanie zdobywają „Milda” i „Bajka”. Moniuszko poznaje m. in. Glinkę, Bałakiriewa, Musorgskiego. Dargomyżskiemu, z którym połączy go szczera przyjaźń dedykuje kompozytor swoją Bajkę.

1850
Powstaje dwuaktowa operetka „Cyganie” do słów Franciszka Dionizego Kniaźnina, nazwana później od imienia głównej bohaterki Jawnutą.

1852
Na koncercie w Wilnie zostaje wystawiona Jawnuta i skomponowana właśnie opera komiczna „Bettly” do libretta F. Schobera.

1854
Premiera teatralna dwuaktowej „Halki” z zawodowymi śpiewakami spotyka się z niechęcią publiczności i krytyki.

1856
Kolejna, trzecia już podróż Moniuszki do Petersburga. Podczas koncertu powtórzono „Bajkę” i fragmenty z „Mildy” oraz wykonano wyjątki z kantaty „Nijoła”.

1857
Dyrekcja opery warszawskiej decyduje się na wystawienie „Halki”. Wolski robi poprawki i pisze nowe teksty, do których Moniuszko tworzy muzykę - powstaje czteroaktowa „Halka”. Kompozytor przyjeżdża do Warszawy, aby osobiście zająć się przygotowaniami do premiery.

1858
Entuzjastyczne przyjęcie „Halki” w warszawskim Teatrze Wielkim. Powodzenie opery umacnia pozycję Moniuszki w polskim świecie muzycznym, czego wyrazem jest ofiarowanie mu stanowiska dyrygenta opery warszawskiej. Dochód z koncertu zorganizowanego przez Marię Kalergis umożliwia kompozytorowi wyjazd na zachód. Trasa wiedzie przez Kraków, Berlin, Pragę, Drezno, Lipsk, Weimar, Frankfurt, Moguncję i Kolonię do Paryża. W Weimarze odwiedza dwa razy Liszta, który gra utwory Moniuszki. Po powrocie Moniuszko przenosi się na stałe do Warszawy, gdzie obejmuje stanowisko dyrektora Opery Teatrów Warszawskich. Zamieszkuje na Krakowskim Przedmieściu 81. Premiera rozpoczętej w Paryżu opery „Flis” do libretta Stanisława Bogusławskiego.

1860
Skomponowana rok wcześniej trzyaktowa opera „Hrabina” do słów Wolskiego zostaje wystawiona w Warszawie. Utwór będący satyrą na sfrancuziałą, zblazowaną arystokrację a zarazem pochwałą polskości i patriotyzmu, zostaje przyjęty entuzjastycznie przez publiczność. Moniuszko otrzymuje propozycję objęcia stanowiska profesora kompozycji w nowo otwartym Instytucie Muzycznym w Warszawie. Odmawia z powodu „niemożności pogodzenia dwojga obowiązków”. Powstaje opera „Verbum nobile” do libretta Jana Chęcińskiego.

1861
Premiera jednoaktowej opery „Verbum nobile”. Zaostrza się sytuacja polityczna, na ulicach Warszawy padają pierwsze ofiary. Moniuszko jako dyrygent chóru uczestniczy w uroczystych nabożeństwach. Pod koniec roku wyjeżdża po raz drugi do Paryża, spotyka się z Rossinim i Auberem, rozmawia z dyrektorami tamtejszych teatrów. Po powrocie do Warszawy dostaje od Chęcińskiego libretto „Strasznego dworu”.

1865
W drugą rocznicę wybuchu powstania styczniowego odbywa się w Warszawie pierwsze wykonanie kantaty „Widma”, opartej na fragmentach „Dziadów” Adama Mickiewicza. Moniuszko zostaje członkiem honorowym Towarzystwa Muzycznego we Lwowie. Dyplom postanowiono wręczyć mu uroczyście, organizując jednocześnie koncert kompozytorski. Do wykonania wybiera Moniuszko „Widma”, które podobnie jak w Warszawie, cieszą się wielkim zainteresowaniem publiczności. Jesienią w warszawskim Teatrze Wielkim ma miejsce premiera „Strasznego dworu” pod dyrekcją kompozytora. Opera zachwyca publiczność, entuzjazm przeradza się w manifestacje uczuć patriotycznych, co bardzo niepokoi władze i w efekcie doprowadza do zawieszenia przedstawienia.

1866
Moniuszko zostaje profesorem harmonii i kontrapunktu w Instytucie Muzycznym. Wykłada również kompozycję i instrumentację. Powstaje balet „Monte Christo” według powieści Aleksandra Dumasa „Hrabia Monte Christo”.

1867
Powstaje kantata „Sonety krymskie” na głosy solowe, chór i orkiestrę do tekstów Mickiewicza.

1868
Na koncercie kompozytorskim w Warszawie zostają wykonane po raz pierwszy „Widma”. Teatr w Pradze wystawia „Halkę” pod dyrekcją Bedřicha Smetany. Sława Moniuszki jako kompozytora operowego rozszerza się na kraje słowiańskie. Powstaje jednoaktowy balet „Na kwaterunku”.

1869
Bez wiedzy i pod nieobecność kompozytora „Halka” zostaje wystawiona w Moskwie.

1870
Wyjeżdża po raz czwarty do Petersburga, gdzie kolejna premiera „Halki” odnosi ogromny sukces. Wieść o powodzeniu Moniuszki dociera nawet do dworu, książę Konstanty zaprasza go do pałacu na uroczysty koncert. Powstaje balet „Figle szatana”.

1871
Powstaje „Pamiętnik do nauki harmonii”.

1872
Teatr Wielki wystawia operetkę „Beata” z librettem Chęcińskiego, ostatnie ukończone dzieło sceniczne Moniuszki. 4 czerwca kompozytor umiera. Uroczystości pogrzebowe przeradzają się w jedną z największych manifestacji ludności Warszawy. Moniuszko pochowany zostaje na warszawskich Powązkach.

Biografia na podstawie „Słownika Teatru Polskiego”, PWN